Arcimboldo

Leerkracht

Deze webpagina staat in het teken van de kunstenaar Arcimboldo.

Door zijn inspirerende en uitdagende werk is het voor kinderen van groep 5 de perfecte manier om kennis te maken met kunst. Door zijn werken zullen de verwondert en betrokken zijn.Door deze site zullen de kinderen al een grote stap zetten richting het kunstgebied. Voor kinderen kan kunst abstract zijn en niet concreet genoeg. Door deze kunstenaar kun je de kinderen meer bij kunst brengen. Hij gebruikt voorwerpen in zijn portretten die veel kinderen kennen.

Beginsituatie

De kinderen hebben al vaker beeldende vorming gehad en al begrippen gehoord rondom beschouwen van kunst. In het kader van de kunstweek hebben de kinderen ook al concreet naar kunst gekeken aan de hand van een kijkwijzer. Omdat de kinderen al bekend zijn met het beschouwen hebben we ook ingespeeld op de bedoeling van de kunstenaar. We weten dat dit hoog gegrepen kan zijn voor groep 5 en dat dit vaak pas vanaf de bovenbouw aan de orde komt. Toch hebben wij door een goede vraagstelling de kinderen gestuurd richting een bepaalde denkwijze. De kinderen worden zo gericht op elementen waar ze naar moeten kijken. Zo vragen we bijvoorbeeld waarom de kunstenaar voor een peer heeft gekozen en niet voor een appel. Hiermee laten we de kinderen zelf afwegingen maken en reflecteren op eventuele keuzes die de kunstenaar zou kunnen overwegen.
Als leerkracht is het echter wel belangrijk om te kijken of de opdrachten en het niveau ook aansluit bij uw eigen groep.

Voorbereiding

Voordat U de kinderen kunt laten werken met deze site zal er een korte inleiding nodig zijn. Vooral als het voor de kinderen geheel nieuw is om kunst te beschouwen zult u wat meer moeten begeleiden. Een korte introductie over de site en misschien een kleine introductie over de kunstenaar is wel aan te raden. Dit kunt U bijvoorbeeld doen door een aantal stukken fruit mee naar school te nemen en hier een compositie van te leggen. Met de kinderen kunt U dit even kort bespreken.  Zo raken de kinderen al meer bekent met het onderwerp en zal het niet geheel als nieuw aankomen.

Tijd

De kinderen zullen alles bij elkaar ongeveer 3 uur nodig hebben om de opdrachten te maken. De site bestaat eerst uit een kort welkoms woordje. Dan lezen de kinderen iets meer over de kunstenaar en komen ze iets over zijn verleden te weten. Daarna is het tijd voor de opdrachten. Eigenlijk bestaat dit uit twee delen. In het eerste deel gaan de kinderen fanatiek aan de slag met beschouwingsopdrachten. In het tweede deel kunnen de kinderen hun creativiteit laten zien en gaan ze zelf ook echt portretten maken. Het is de bedoeling dat het eerste deel van de opdrachten gemaakt wordt door twee kinderen. Het tweede deel van de opdrachten kunt u het kind het beste invidueel laten maken. Zo kunt u ook zien of beide kinderen het gesnapt hebben of niet. Voor het eerste deel geeft u beide kinderen een blad mee waar ze de antwoorden op schrijven.

Vakconcept

Om een beeldende vormingsles te geven maken wij gebruik van het didactische model: Het cirkelmodel. In dit model zitten alle componenten die je nodig hebt om een goede beeldende vormingsles te kunnen geven. Aan de hand van het cirkel model lichten wij de site van Arcimboldo toe.
Picture

Betekenis

Voor kinderen in de middenbouw is het belangrijk dat kunstwerken voor een gedeelte nog overeenkomen met de werkelijkheid. Kinderen worden geprikkeld door de werkelijkheid te combineren met kunst. Voor kinderen is het belangrijk dat het echte ook naar voren komt. De werken van Arcimboldo bevatten veel elementen van de werkelijkheid. Hij werkt bijvoorbeeld met fruit en met groenten etc. Deze elementen zijn bekent onder de kinderen en ze weten wat het is. Door er portretten van te maken heeft het wel wat te maken met fantasie. Dit maakt het voor de kinderen in de onderbouw aantrekkelijk.

Materiaal

Doordat de kinderen de portretten via een website zien is het niet tastbaar voor hen en weten ze ook niet waarvan het gemaakt is. Op de site wordt wel duidelijk dat het geschilderd is. Dus ik denk dat kinderen wel snappen dat het materiaal dat de schilder heeft gebruik doek en waarschijnlijk verf is. Maar als je gaat kijken in het schilderij zou je ook kunnen zeggen dat het materiaal is, de voorwerpen die de kunstenaar heeft gebruik om de portretten te maken.

Vorm

Kinderen maken via deze website kennis met een aantal belangrijke beeldaspecten en ze krijgen kennis in het gebruik van een aantal begrippen. Op onze site hebben wij gezorgd voor een verdeling in vragen rondom de verschillende beeldaspecten. Door met verschillende beeldaspecten te werken komen kinderen niet alleen over een aspect iets te weten maar belichten ze de werken rondom verschillende aspecten. Bij de eerste opdracht kijken de kinderen specifiek naar kleur. Door een kleurencirkel erbij te plaatsen worden de kinderen bewust van het gebruik van kleuren. Door kinderen te vragen naar complementaire kleuren verdiepen ze zich ook beter in dat aspect en kunnen ze dat ook gebruiken in latere opdrachten. Ook wordt het kennismaken en het weten van de kleurenfamilies verwacht van de kinderen bij de kerndoelen. Bij de tweede opdrachten kijken de kinderen specifiek naar de vorm van de gebruikte voorwerpen in het portret. We laten de kinderen kennismaken met de keuzes die de kunstenaar heeft gemaakt. Waarom heeft hij een bepaald soort fruit voor dat onderdeel van het gezicht gebruikt. Dit zijn vragen waar kinderen antwoorden op gaan geven. Bij de derde opdracht worden de kinderen geconfronteerd met het aspect betekenis en ruimte. Hierbij wordt ingegaan op de plaatsing van de voorwerpen in het portret. Bij de vierde opdracht konden wij door middel van de werken van Arcimboldo het beeldaspect textuur goed verwerken. De voorwerpen die Arcimboldo gebruikt zijn bekend voor de kinderen. Daarom weten ze hoe het voelt. Kinderen krijgen door de vragen die gesteld worden weer contact met de werkelijkheid maar blijven door het gebruik ook nog een beetje in de fantasie van het werk. Bij de laatste opdracht gaat het hoofdzakelijk over compositie. Spiegelen, roteren en herhalen zijn de doelen die de kinderen moeten kunnen zien en kunnen benoemen. In het portret dat wij gebruikt hebben zie je deze elementen duidelijk naar voren komen.

Beschouwing

Arcimboldo heeft niet zo heel veel werken. Daarom hebben wij een aantal werken gekozen die goed te combineren zijn bij de beeldaspecten. Ook hebben we portretten gekozen waarvan wij dachten dat ze behoorlijk nieuwsgierigheid en betrokkenheid op zouden rakelen bij de kinderen. Zo zie je niet vaak in je leven een vrouw met kleine mensjes in het hoofd. Door kinderen met z’n tweeën achter de computer te zetten hebben ze de kans om met elkaar te bespreken wat ze zien. Zo kunnen ze hun gevoelens bij de portretten ook uiten naar elkaar toe en zal er nog beter beschouwd worden. Het ene kind ziet misschien andere dingen dan het andere kind of interpreteert het anders. Door kinderen dan samen te laten kijken naar de werken kunnen ze elkaar aanvullen en inspireren door nog beter naar de werken te kijken.

Onderzoek

Door de kinderen weinig sturing te bieden tijdens het werken aan de website zorg je ervoor dat kinderen probleemoplossend moeten gaan nadenken. Ze hebben elkaar en that’s it! Dit betekent dat kinderen moeten proberen om zo goed mogelijk te lezen en te kijken naar de platen. Hierdoor zorg je er wel voor dat kinderen zelf op hun eigen manier gaan werken zonder al te veel sturing.

Werkwijze

Het is de bedoeling dat de kinderen voordat ze aan de site gaan werken eerst een korte inleiding krijgen van de leerkracht. Hij/zij introduceert het onderwerp en maakt het aantrekkelijk voor de kinderen. Daarna gaan kinderen in tweetallen aan een computer en werken aan de website. Op de site wordt in het begin vermeld dat de kinderen alle kopjes moeten lezen en maken. Als ze bij de creatieve opdracht aankomen gaan ze van de en hebben dan een aantal andere materialen nodig die wel klaar moeten liggen in het lokaal. U kunt ervoor kiezen, en het is wel aan te raden, om de opdrachten te bespreken nadat alle kinderen zijn geweest. Door het later met de kinderen te bespreken krijgen de opdrachten meer waarde.

Reflecteren

Aan het eind van de les kunt U met de kinderen ook nog even terugkijken op het werk. Hoe hebben de kinderen het werken met de site ervaren en zouden ze het zo een volgende keer ook willen doen. Daarnaast wordt er natuurlijk niet alleen aan het einde van de les gereflecteerd maar wordt er ook gedurende de gehele periode dat de kinderen werken aan deze opdracht gereflecteerd. Ook voornamelijk bij de creatieve opdracht is het van belang dat de kinderen zorgen dat ze voortdurend kritisch blijven en reflecteren op het eigen werk. Aanpassen en bijstellen kan gedurende het hele proces gaan.

Onderwijskundige uitgangspunten

Beschouwen

Het doel van het beschouwen is om kinderen gevoelig te maken voor kunstuitingen. Daarnaast leren ze hierdoor om beelden te vergelijken en te beschrijven. Bij het beschouwen van kunst kan dit rond een thema, kunstenaar of kunststroming gebeuren.
In dit geval kijken we naar een kunstenaar en zijn werken.Het aanleren en vergroten van de beeldvaardigheid
Het belang bij deze website is dat kinderen gaan ervaren dat kunst en beelden afhankelijk zijn van inviduele waarnemingen en interpretaties. Een kunstenaar kiest voor bepaalde dingen in het portret om bepaalde gevoelens te laten zien of omdat hij zich op een bepaalde manier voelt/voelde. Kinderen kunnen werken op een hele andere manier interpreteren of ervaren. Door met z’n tweeen aan de site te werken kan het ook zijn dat het ene kind iets anders voelt bij een werk dan het andere kind. Dit zorgt er ook voor dat kinderen gaan inzien dat wat zij vinden van iets niet  hoeft te betekenen dat anderen dit als hetzelfde ervaren. Door kinderen ook een inviduele creatieve opdracht te laten uitvoeren laat je de kinderen ook hun eigen mening tonen. Ze laten zien wat zij ergens van vinden. Dit zou je ook uit kunnen diepen door een klassengesprek over de werken die de kinderen gemaakt hebben.

Functies van beelden

De schilderijen van Arcimboldo zijn volgens ons voornamelijk bedoeld voor amusement. Daarnaast zijn ze expressief. De kunstenaar laat door middel van kleur en gezichtsuitdrukking een bepaalde emotie in het gezicht zien. Verder roept het werk vaak ook een bepaalde emotie op bij de kijker.

Interactief

De kinderen zijn actief met kunstbeschouwing bezig omdat ze in tweetallen samen gaan kijken naar de beeldplaten. Bij de 5 opdrachten kijken ze naar verschillende beeldaspecten. Voor ieder beeldaspect is een opdracht waarbij kinderen gericht kijken naar hoe dit beeldaspect terugkomt in het werk van de kunstenaar.
Vooraf krijgen de kinderen informatie over de kunstenaar en als de kinderen hier meer over weten en zich goed verdiept hebben in zijn werk, gaan ze verder met de verwerkingsopdracht.
De verwerkingsopdracht is een creatieve opdracht waarbij de kinderen zelf een werk gaan maken in de stijl van Arcimboldo.

Uitdagend

We hebben de vormgeving en de teksten op de site afgestemd op onze doelgroep. De kinderen worden aangesproken als door de kunstenaar zelf en krijgen op die manier meer te weten over een stukje verleden van de kunstenaar en zijn stijl van werken.

Uitgangspunt

Het uitgangspunt van deze website is de kunstenaar Arcimboldo. Onze inspiratie om voor deze kunstenaar te kiezen was de opvallendheid van zijn portretten. Juist ook het feit dat je de kinderen desgewenst ook met concreet materiaal zoals fruit en groente aan de slag kan laten gaan, maakt dat je het onderwerp ook veel verder uit kan breiden en velen mogelijkheden hebt in de lessen.
Verder zijn wij van mening dat de kinderen op deze manier verder leren kijken naar mogelijkheden met materiaal dan alleen naar de functie van voorwerpen die men kent.

Zelfstandigheid

De kinderen kunnen desgewenst zelfstandig aan de slag met deze website. Als leerkracht is het wel belangrijk dat je een kleine inleiding verzorgd en dat de kinderen weten wat er van hen verwacht wordt. Zeker ook als kinderen nog niet eerder met een website of dergelijke werkvorm gewerkt hebben, vraagt dit de nodige toelichting en begeleiding.
Persoonlijk zouden wij ervoor kiezen om de kinderen in tweetallen te laten werken omdat je op deze manier interactie uitlokt en de kinderen zich meer verdiepen op wat ze zien en ervaren naar aanleiding van het werk. Daarnaast kan het verschil van beleving en interpretatie van een werk leiden tot mooie discussies tussen kinderen. Dit vraagt om een toelichting en onderbouwing waardoor de kinderen bewust moeten nadenken.

Variatie

In de opdrachten zit variatie doordat de kinderen zich bij ieder onderdeel richten op een apart beeldaspect en kijken naar verschillende werken.

Vakinhouden en vakdidactiek

Leerlijn beschouwen

Bij de leerlijn hebben wij gekeken naar de leerlijn van beschouwen in de middenbouw zoals deze is aangereikt in de lessen beeldende vorming.
In deze leerlijn staan de volgende punten beschreven:

-  Kind is nieuwsgierig naar verhaal achter verschijningsvormen.
-  Kind kan denken in wetmatigheden, ordenen, groeperen etc.
-  Kind ziet oorzakelijke verbanden (causaliteitsbesef).
-  Kind ontwikkelt groeiend vermogen tot afstand nemen.

In onze les hebben we dit toegepast door beeld- en kunstbeschouwing in de opdrachten te verwerken. De kinderen kijken gericht naar kunstwerken en worden hierbij geprikkeld en gericht op bepaalde aspecten door middel van de vragen. Naast het kijken naar: ‘Wat zie je?’ wordt er ook gekeken naar de beeldaspecten. De kinderen kijken dus zowel naar hoe ze het werk zien en wat ze daaraan opvalt, als naar een theoretisch stukje over gebruik van kleur, ruimte, compositie, vorm e.d.

Kinderen leren om nuance aan te brengen in hun reactie op beeldende producten op concreet niveau. Hiermee bedoelen we dat het kind leert kijken op verschillende manieren en daarbij ook openstaat voor nieuwe zienswijzen. De kunstenaar kan iets anders zien of benaderen of een andere bedoeling hebben dan de interpretatie van de beschouwer.
Bij de beschouwingvragen wordt de kinderen gevraagd om te kijken naar wat ze daadwerkelijk zien in een werk. Hierbij kijken ze alleen naar de feiten, dus objectief. Daarnaast worden ze door de vraagstelling ook uitgedaagd om hun eigen mening over een werk te vormen en deze te onderbouwen met argumenten.
De kinderen moeten zich verplaatsen in de kunstenaar door zich in te leven en te bedenken waarom de kunstenaar bepaalde keuzes gemaakt heeft.

In de opdrachten hanteren de kinderen tevens vergelijkingsvragen. Dit zie je voornamelijk terug in opdracht 2 waarbij de kinderen het originele portret en het portret in de stijl van Arcimboldo met elkaar moeten vergelijken en hierbij overeenkomsten en verschillen moeten benoemen. Verder worden de kinderen zelf ook gevraagd om een oplossing. In het werk heeft Arcimboldo een peer gebruikt voor de neus. Welk ander voorwerp zou jij kiezen voor de neus en waarom?
De kinderen worden hierbij ook bewust betrokken in het proces en uitgedaagd om zich te verplaatsen in de kunstenaar en de kunststijl. 

Doelen van beeldende vorming

Het aanleren en bevorderen van het probleemoplossend vermogen
Door kinderen in tweetallen aan het werk te zetten zijn kinderen al er zelfstandig bezig. Ze hebben elkaar maar worden daardoor beperkt tot het stellen van vragen. Dit zorgt ervoor dta kinderen eerst zelf moeten lezen en nadenken voordat ze iets aan de leerkracht vragen. Op onze site staat het kritisch kijken naar de werken van Arcimboldo centraal maar ook voornamelijk het eerste proeven aan het beeldbeschouwen. Dus dit is een hele goede site voor het kennismaken met beeldbeschouwen.
Ook moeten ze door de vragen specifiek kijken naar een bepaald deel van het portret. Hierdoor gaan kinderen inzien dat ze uit bepaalde vragen terug moeten koppelen naar een bepaald aspect in het portret. En dat ze niet persee heel het portret moeten beschouwen. Dit maakt het probleemoplossend vermogen ook groter.

Het vergroten van cultuurbegrip
Tijdens het werken aan onze website gaan kinderen bewust kijken naar kunst. Ook door middel van de verschillende portretten te gebruiken en door de beschouwingsvragen moeten kinderen wel bewust en kritisch kijken naar kunst. Door er ook meningsvragen in te zetten weten de kinderen dat ze de kunst die ze zien niet altijd mooi hoeven te vinden maar dat ze wel de achterliggende gedachte van de kunstenaar kunnen snappen zonder dat ze het zelf mooi hoeven te vinden. Door kinderen samen te laten werken zorg je ervoor dat kinderen elkaar kunnen aanvullen en kunnen begeleiden tijdens het beschouwen. Doordat de portretten van Arcimboldo zo opvallend is is het voor de kinderen al uitdagend en fantasierijk. Door de juiste vragen erbij te stellen gaan ze bij die uitdagende kunst ook nog eens kritisch kijken en verdiepen in de aspecten. 

Kerndoelen

Deze activiteit sluit aan bij kerndoel 56 waarbij het verwerven van kennis over en waardering krijgen voor aspecten van cultureel erfgoed centraal staan.

In dit geval wordt er vanuit de leerlijn gekeken naar een kunstenaar en informatie over het verleden van de kunstenaar. Verder wordt er hierbij ook specifiek gekeken naar stijlkenmerken uit de toch wel uitgesproken stijl. Bovendien richten we ons met de vragen ook op het verhaal achter een kunstwerk vanuit de perspectieven van het kind. Door gerichte vragen en vragen als ‘Hoe zou jij het doen?’ of ‘Hoe kan het anders?’